İlâhî muhabbet deryâsına dalmış bir Hak âşığı olan Bâyezîd-i Bistamî -rahmetullahi aleyh-, gerçek zâhidlerin, dünyaya “kesben değil kalben” değer vermeyenler olduğunu söyler. Dünya ve ahiret arasında tercih yapanların kıyasını yapan Bâyezîd -rahmetullâhi aleyh- ahireti tercih edenlerin “kalbinde muhabbetin galip geleceğini” ifade eder.
Bâyezîd-i Bistâmî Hazretleri’ne göre zâhid, hiçbir mal ve mülke sahip olmayan kişi değildir. Lâkin asıl zâhid, malını mülkünü kendine izâfe etmeyen, hakîkatte hiçbir şeye mâlik olmadığı şuuru içinde yaşayan ve gönlünü fânî varlıklara esir etmeyen kişidir. (Bkz. Ebû Tâlib Mekkî, Kutü’l-Kulûb, I, 447.)
Zira meşrû kazancıyla servet sahibi olan mü’min de Hak katında makbûl bir kuldur. Böyle kullar dâimâ; “Mülk Allâh’ındır, hepsi Rabb’imiz’e âittir, bizler ancak birer emânetçiyiz” idrâki içinde olup, sahip oldukları her şeyden Allah yolunda infâk ederler. Fânî dünyanın aldatıcı oyuncaklarına gönül kaptırmaz, kalplerini dünya servetinin kasası olmaktan muhâfaza ederler.
Şu ifâdeler, Bâyezîd-i Bistâmî Hazretleri’nin dünyaya bakış tarzını ne güzel hulâsa eder:
“Dünyanın ne kıymeti var ki ona karşı zâhid davranmaktan bahsedilsin!” (Abbâs, Ebû Yezîd, s. 90.)
“Dünya, ehli için aldanış içinde aldanıştır. Âhiret, ehli için sürur içinde sürurdur. Allâh’a muhabbet ise nurdan bir sürur ve nûr üstüne nûrdur.” (Sehlegî, a.g.e, s. 124; Hânî, Hadâik, s. 322.)
Yine Bâyezîd -rahmetullâhi aleyh- dünyayı tercih eden ile âhireti tercih eden kimsenin vasıflarını şöyle sıralar:
DÜNYAYI AHİRETİNE TERCİH EDEN KİŞİ
Dünyayı âhirete tercih eden kişinin:
– Câhilliği bilgisinden,
– Gafleti zikrinden,
– Günahı sevâbından çok olur.
AHİRETİ DÜNYAYA TERCİH EDEN SALİH KİŞİ
Âhireti dünyaya tercih eden sâlih kişinin ise:
– Sükûtu konuşmasından,
– Fakirliği zenginliğinden (yani kanaati hırs ve tamahından),
– Son nefes endişesi, sevincinden fazla olur. Kalbinde muhabbet gâlip olur. Sırrı, yakınlık makâmında bulunur. Nefsi, hizmet bağıyla bağlanır. Kalbi, takvâ ve rızâ-yı ilâhî istikâmetinde olur. Rûhu, sohbetin ünsiyetiyle huzur bulur.” (Abbâs, Ebû Yezîd, s. 86; Sehlegî, a.g.e, s. 125.)
Hakîkî zühde üç fasılda erdiğini ifâde eden Bâyezîd -rahmetullâhi aleyh-; “Birinci fasılda dünya ve içindekilere, ikinci fasılda âhiret ve içindekilere, üçüncü fasılda ise Allah Teâlâ’dan gayri her şeye karşı zâhid oldum, onları gönlümden çıkardım.” buyurur. (Kuşeyrî, a.g.e, s. 58.)
Yine bu hususta şöyle buyurmuştur:
“İlk hacca gittiğimde sadece Kâbe’yi gördüm. İkinci gidişimde hem Kâbe’yi hem de Kâbe’nin Rabbi’ni gördüm. Üçüncü gidişimde ise sadece Kâbe’nin Rabbi’ni gördüm.”(Hücvîrî, Keşfü’l-Mahcûb, s. 319.)
Mânevî tekâmül için kalbi dünya muhabbetinden korumak kadar, “az yeme”nin de ehemmiyetine dikkat çeken Bâyezîd -rahmetullâhi aleyh- şöyle buyururdu:
“Açlık, bulut gibidir. Kişi az yemeye riâyet edince, kalbi hikmet yağmurları yağdırmaya başlar.” (Attâr, Tezkire, s. 198; Hânî, Hadâik, s. 319.)
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altın Silsile, Erkam Yayınları